[Laurens]

Ik geloof niet dat de Boeddha leert dat het dwangmatig identificeren uitgaat van een Ik maar dit is het resultaat van de combinatiewerking van verzamelde onwetendheid en begeerte. Vele spirituele meesters lijken toch een Ik te poneren dat als een soort aanstichter, of eerste oorzaak functioneert van alle ellende die we over onszelf en anderen afroepen. Dus als dit Ik maar weg is, dan is alles oke. Maar precies dat leert de Boeddha niet, volgens mij, want een Ik als aanstichter of eerste oorzaak, dat is nou precies het geloof in een Atta, een zelf met eigen kracht. Denken dat zoiets bestaat of alles zo functioneert is juist de kern van onwetendheid.

Je kunt besluiten gedegen zelfonderzoek te doen dan wel om uitgebreid, vrij zinloos, de intentie van Boeddha be-filosoferen. Wat er hier volstrekt niet gangbaar is te doen is geloven. Je geloofd namelijk al veel te veel, oftewel je aannames hebben al welhaast buitenaardse proporties aangenomen. Maar je denkt dus te weten dat Boeddha niet leert dat het dwangmatig identificeren uitgaat van een 'ik'. Niet dat dat interessant is maar er is ook nog zoiets als een geaardheid, waar geen 'ik' aan te pas komt. Dat impliceert eveneens dat dat niet het resultaat is, of behoeft te zijn, van de gecombineerde werking van verzamelde onwetendheid en begeerte, hetgeen bijna de definitie van een 'ik' is. Toch probeer je daarmee aan te tonen dat er geen 'ik' is die deze opdracht heeft gegeven. Al is dat wel juist want de dingen gebeuren gewoon in het krachtenveld van de dualiteit, maar omdat er geloof is in het bestaan van een 'ik' wordt dat een geheel andere kwestie. Dan moet je dat fenomeen 'geloven in een zelf met een eigen kracht' niet gaan wegredeneren, want dat is nou juist jouw, en ieders realiteit, die geloof hecht aan zijn bestaan. Onwetende blijf je wanneer je je aannames niet onderzoekt.

Begeerte kun je volgens mij vergelijken met wind of een energiestroom die op gang komt. Zoiets komt op gang door potentiaal verschillen in de natuur en vergt geen entiteiten of Ikken. Hoge luchtdruk ergens en ergens anders lage luchtdruk, betekent een potentiaal verschil tussen beide. De natuur werkt zo dat het dit opheft. Dus er komt een stroom op gang van luchtmoleculen van hoge naar lage luchtdruk. Dat noemen we wind. Of, je hebt ergens hoge elektrische spanning en ergens lage. Dan stromen elektronen van hoog naar lage spanning. Begeerte in de mens is ook zoiets volgens mij. Er komt geen Ik aan te pas die alles aansticht. Een dynamiek die op gang komt, vereist ter verklaring geen entiteiten die die dynamiek willen of aanstichten.

Omdat alles dat zich binnen de polen van de dualiteit beweegt kun je spreken van een dynamiek die als een wind of een energiestroom aangetrokken of afgestoten wordt. En inderdaad daar komt geen 'ik' aan te pas, maar omdat we denken in termen van het zijn van een 'ik' beïnvloeden we die energiestroom die anders natuurlijk zou vloeien.

De kern van de suttas is altijd dat begeerte de oorzaak is van lijden. Begeerte is volgens mij een dynamiek die ontstaat als er polariteit ontstaat, tegenstelling. Ik zie het nog niet precies maar heb er wel gevoel voor.

Ik begrijp niet waarom je zo gefocust bent, en blijft, op dat begeren en lijden. Maar het kan dat vanwege het identificeren met een 'ik' het krachtenveld sterker wordt beïnvloed dan normaal het geval zou zijn.

Het is denk ik ook wel goed te zien dat dit niet gaat over menselijk lijden maar lijden in zijn algemeenheid, van alle wezens. Alle wezens zitten in hetzelfde schuitje en voor hen allen telt dat begeerte de oorzaak is van lijden omdat het niet de lijden spiraal doorbreekt waarin we allemaal zitten, maar juist in standhoudt. Het kan best zijn dat bepaalde dieren geen duidelijk Ik/Zelf besef hebben maar dat betekent niet dat ze geen begeerte hebben. Als voorbeeld.

Onderzoek wijst uit dat we door het ervaren als afgescheiden entiteit de feeling missen met andere levende wezens. Door egocentriciteit, waarmee we aan bewustzijn verliezen, hebben we geen boodschap meer aan de noden van de wereld. Wat er dus pijnlijk wordt is bewustwording wanneer we weer gaan realiseren wat we elkaar aandoen en die pijn willen we niet en onderdrukken we.

Het punt wat de suttas lijken te maken is dat ...whatever desire there is for form, feelings, volitional formaties, perceptions and consciousnesses... whatever lust, delight, craving, whatever engagement and clinging, mental standpoints, adherences, and underlying tendencies...al dat veroorzaakt verder worden en lijden. Er moet afstand van worden gedaan om te ontsnappen aan de lijden spiraal (SN22.112)

Ontsnappen is niet de remedie maar, zoals we hebben gezien is dat bewustwording. Bewustwording is de doe-bare variant, en second best, van realisatie. Het kan zijn dat Boeddha intentioneel die weg heeft willen wijzen richting realisatie. Het kan ook zijn dat Boeddha gerealiseerd zijnde oog kreeg voor de noden van de wereld en het pad is opgegaan ter lediging daarvan. Immers realisatie is nauwelijks voorkomend en de weg er naar toe is altijd maar mistig gebleven, vooral in zijn tijd.

Begeerte als oorzaak van lijden is ook altijd verbonden met iets wat je wilt, waar je naar uitziet, waar je je in verheugt, wat je ziet als oplossing van huidig lijden. De suttas bespreken drie soorten: Je kunt uitzien naar zintuiglijk genot en dat soort tijdelijke bevrediging zien als de oplossing van je lijden; naar verder bestaan in een hemel en het verheugen in het geluk wat je daar zal ervaren; of uitzien naar de dood als de verlossing van je huidig lijden. Die drie tanhas gaan dus over wat je wilt, waar je naar uitziet, waar je je in verheugt.
Afkeer bij wat ervaren wordt is ook wel een expressie van begeerte maar begeerte als oorzaak van verder worden, hernieuwd bestaan, gaat om wat we willen realiseren, en waar we naar uitzien, wat we zien als iets fijns en oplossing van ons lijden.

Ik vind 'begeerte' een vreemd woord in relatie tot lijden. Niet krijgen wat je wenst is, vervelend maar leidt niet per definitie tot lijden. De rest van het gequote is psychologie van de koude grond.

Het verdwijnen van een Ego (asmi mana) is niks anders dan het verdwijnen van begeerte en onwetendheid. Dat is het ware stel aanstichters van lijden. Je moet volgens mij het nooit zo benaderen dat een Ik identificeert of functioneert als eerste oorzaak van last en lijden, maar onwetendheid en begeerte trekken samen op, en is het stel factoren wat alles in beweging zet en de lijden spiraal in stand houdt.

Ego is feitelijk uit op lijfsbehoud van het 'ik' de beschermheer van het 'ik' als het ware. Ego in een allesomvattende comfortzone kan zijn beschermende functie verlengen en/of uitbreiden naar bezit en/of macht, zich ophouden in onwetendheid en begeerte, maar zijn doel blijft het instant houden van het 'ik'. Degene die daarin, in die comfortzone, verkeert zal weinig of niks ervaren van dat lijden. Het ego gecentreerde 'ik' is eerder de veroorzaker van lijden elders.

Ik vermoed dat andere spirituele meesters dit ook wel bedoelen maar ze verwoorden dingen op zo'n manier dat het toch lijkt alsof ze denken dat er een Ik bestaat is als aanstichter of als eerste oorzaak of als iets wat identificeert. Het is misschien allemaal een kwestie van woordgebruik maar dat lijkt me ook niet onbelangrijk.

Alsmaar wordt er de fout gemaakt de feitelijkheid te vergelijken met het hypothetische. Vandaar dat ik zo aandring op het doen van gedegen zelfonderzoek, zoek eerst de essentie uit en ga, indien dan nog nodig (hetgeen doorgaans niet het geval is) filosoferen.