[Darsho]

Mijn ervaring is dat mindfulness, indachtigheid, oplettendheid, introspectie, meditatie onthult dat het niet zo is dat je zelf bewust beslist om afkeer te laten ontstaan of eigenwaan of dat je in je verbeeldingswereld opgaat. Nee, introspectie onthult dat je onderhevig bent aan bepaalde gewoontekrachten, anusaya. Die regeren. Iemand die mediteert ziet snel genoeg dat het idee dat je als soort innerlijk Ik/Ego zelf alles regelt en alles conform je eigen wil gebeurt, een dwaling is. Net zo min als Ego de hartslag of ademhaling regelt, regelt het emotionele reacties en neigingen.

Oordelen en betekenis heeft ook allerlei lagen volgens mij. Alles wat we gewaarwordingen aan geuren, kleuren, vormen, smaken, geluiden, mentale verschijnselen als de indruk van eenheid etc. dat is nooit niet een interpretatie volgens mij. Het lijkt misschien voor ons alsof het gewoon een soort natuurlijk gegeven is dat gras groen is, maar dit is een geïnterpreteerde realiteit die op dat moment voorwaardelijk ontstaat.

Bewustzijn presenteert ons ruwe zintuiglijke data die al van betekenis is voorzien. Voorbeeld: bepaald weerkaatst zonlicht valt op het netvlies, veroorzaakt allerlei chemische reacties in het oog, en er ontstaat een soort elektrisch stroompjes dat via de oog-zenuw naar het visuele centrum van het brein gaat. Als er dan een bepaalde drempel van neurologische activiteit wordt overschreven, zien we bijvoorbeeld groen gras. Maar groen gras valt niet als zintuiglijke data op het oog. Het is niet dat het systeem groen gras is bezig te verwerken cognitief. Maar het besluit tot de waarneming van groen gras.

Het systeem van andere wezens werkt anders en brengt niet groen gras voort als waarneming maar grijs gras. Boeddha vergeleek in de schuim-sutta bewustzijn met een magier die een magische illusies opvoert. Ik denk dat de illusie van bewustzijn is dat het met zich meebrengt dat je gelooft te leven in een-wereld-zoals-ie-is, ipv zoals-ie-voor-jou-persoonlijk-voorwaardelijk- ontstaat.
Hierdoor zijn we zo geneigd altijd maar te denken...dat alles zo is zoals wij dat waarnemen.....denkend dat onze belevingswereld een objectieve wereld is, de waarheid. Ik denk dat de Boeddha zag dat dit nooit zo is, welke beleving dan ook, het ontstaat voorwaardelijk. Ik heb het gevoel dat de Boeddha deze grens nog verder verlegde dan in zijn tijd gebruikelijk was.

Je kunt je systeem (lichaam en geest) in andere staten brengen; met drugs, met ademhalingswerk, met concentratie oefeningen. En eigenlijk dwing je dan af dat het onderbewuste (het systeem) anders omgaat met zintuiglijke info. Het gaat andere betekenissen geven. Het kan ook gebeuren dat de stroom info uit de vijf zintuiglijke domeinen (oog, oor, neus, tong, tactiel) stilvalt en je alleen de verwerking van de zintuiglijk info van het zesde mentale zintuig nog waarneemt. Dit heet arupa jhana, de vormloze werelden of sferen. De leraren van de Boeddha zagen dit als hun ware zelf of als het Zijn, het ultieme. De Boeddha begreep dit echter als tijdelijke staten die niet het einde van lijden vertegenwoordigen wat hij zocht.

Er zijn vier van deze vormloze staten: de sfeer van oneindige ruimte; van een oneindig bewustzijn, van nietsheid, en van noch perceptie noch niet perceptie. Ik vermoed dat zelfkenners dit ook hebben ervaren en dit ook zien als hun ontwaken of als het ultieme, net als de leraren van de Boeddha.

Zoals ik het begrepen heb waren de yogi's in de tijd van de Boeddha op zoek naar wat voorbij grove en subtiele vorm gaat en zij zagen het vormloze of onstoffelijke als het ultieme en daarin de oplossing van lijden. Maar Boeddha leerde dat ook het vormloze niet het ultieme is en niet het einde van lijden. Het vormloze is ook nog iets wat voorwaardelijk ontstaat en behoort tot samsara. Ook wezens geboren na de dood in vormloze sferen zijn niet bevrijd van lijden. Na hun bestaan in die vormloze sferen vallen ze weer terug in de wereld van vorm, grove werelden, met grove lichamen en relatief intens lijden, tenminste als hun hart niet echt gezuiverd is.

De bevrijding van het hart door wijsheid wordt beschreven als de volledige ontmanteling van 3 soorten begeerte, 4 soorten instromingen, 7 soorten latente neigingen want die zorgen voor verdere geboorte in ofwel: een grove zintuiglijke wereld, een subtielere fijnstoffelijke wereld en een vormloze wereld. Dit alles is niet voorbij samsara, niet voorbij lijden en diens oorzaak.

Mijn indruk is dat het vormloze door yogi's verward kan worden met het ultieme. Of beschouwd kan worden als 'de ontmoeting met de waarheid'.
Verblijven in het vormloze tijdens dit leven wordt dan door hen gezien als leven in de waarheid. Dat vormloze noemt men dan oordeelloos en helder verwijlen.
Maar Boeddha leert dat het vormloze niet het einde van begoocheling en begeerte is en lijden. Niet in de Pali sutta's. Misschien goed om te weten.

Leven in de waarheid in boeddhistische zin is eerder als nergens op een soort vaste manier verwijlen. Niet in het zintuiglijke, niet in het fijnstoffelijke en niet in het vormloze of lege. Dan ben je in ware zin onthecht en nergens te vinden ook, volgens mij. Je kunt het denk ik ook zo zien: Je bent bevrijd als je overal kunt verwijlen waar je maar wilt en daar niet dwangmatig naartoe gevoerd wordt. Het idee dat je constant in een soort vormloze wereld moet verblijven om bevrijd te zijn is volgens mij niet juist. Ook het idee dat het vormloze werkelijk egoloos is, is volgens mij dwaling. Het kent wellicht een minder grof Ik gevoel maar het is er wel degelijk. Het vormloze wordt dan denk ik als Ik beleefd. Ook het idee dat je alsmaar in een soort mentale leegte moet verwijlen, berust denk ik op het misverstand dat het vormloze je ware zelf is, het ultieme, de waarheid.

Wat je dan ook ziet en beleeft als 'dit ben Ik, dit is van mij, dit is mijn zelf', daar is volgens mij geen sprake van bevrijding. Het vormloze is ook niet het boven-wereldlijke, volgens mij.
Bron

Zoiets als dit krijgt Artificiële Intelligentie met geen mogelijkheid voor elkaar. Daar is echt een mens voor nodig die dit alles geheel zelf grondig onderzoekt en niet nakraait uit willekeurige bronnen.

Vertrouwen in het leven is denk ik cruciaal voor het welzijn. Toch is het ook heel normaal, vind ik, dat vertrouwen te verliezen als dierbaren van ellende opkomen, als je geconfronteerd wordt met het kwaad in de wereld, de ellende, ziekte, aftakeling...Dat je gaat twijfelen aan de liefde of goedheid van God en dit leven is heel normaal vind ik. Het schudt je flink overhoop.
Ik zie dat ook als een vorm van gevoeligheid, van sensitiviteit, openheid. Een bereidheid tot echt zien en niet romantiseren en dromen, zelfs als dat pijnlijk en confronterend is.

Ik vind dat je er uiteindelijk alleen voor staat. Voor sommige mensen is de existentiële schok ook te groot. Zij verliezen elk vertrouwen en worden bitter, cynisch. Of plegen zelfmoord.
Maar dat er een soort existentiële schok plaatsvindt is naar mijn smaak precies wat Boeddha overkwam toen het lijden van wezens pas echt goed tot hem doordrong en ook vooral dat ie zelf van dezelfde natuur was. Want het is relatief makkelijk om vertrouwen te hebben als je nog gezond bent, maar het wordt totaal anders als de dingen niet meer gaan zoals je wilt. Als je niet meer kunt lopen wanneer je wilt lopen, wanneer pijnen ontstaan, wanneer het liefste wat je altijd deed niet meer mogelijk is, wanneer het lichaam geen comfort meer biedt, etc.

Ik zie het boeddhisme als een weg die alles open legt, ontbloot van franje en gekunsteldheid. Jij denkt dat het gaat om geloof en afsluiten maar ik ervaar dat als precies omgekeerd. De beoefening vraagt openheid en wel steeds meer. Het vraagt oprechtheid, eerlijkheid, kritisch onderzoek, integriteit, geen zelfbedrog, een liefde voor waarheid. Het vraagt niet maar blind vertrouwen in wat een leraar zegt, een school leert, of in geschriften staat. Je moet er zelf mee aan de slag, en alles zelf doorwerken.