Stelling van de dag

[Laurens]

Ik kan niet zeggen dat ik weet wat het echt betekent dat elk Ik en mijn maken verdwenen is, maar volgens de teksten kan dit.
Ver gevorderde yogi's treden zelfs doelbewust bepaalde zeer subtiele staten binnen (jhana) zonder enige notie dat "Ik die staten beleef of binnenga en in verwijl", leren de teksten.
Bij hen is al het Ik en mijn maken weg. Heel wonderbaarlijk, vind ik, dat elk besef van een Ik-die-in-die-en-die-staat-verwijlt, weg kan zijn.

Maar mensen die de juiste bevrijding hebben gerealiseerd blijven wel spreken in termen van Ik en mijn en sluiten gewoon aan bij de spraak die gebruikelijk is in de wereld, leren de sutta's.
Dus spreken in termen van 'Ik' en mijn'' wordt in de Pali sutta's niet gezien als een teken van gehechtheid.

Er valt 'om te gaan' met het buiten sluiten van 'ik' en 'mijn' tussen de overige verschijnselen. Of dit aangeleerd gedrag is of een intrinsiek weten kan alleen de ervaarder van dit fenomeen helder zijn. In de wereld moet je daarnaast natuurlijk van een entiteit blijven uitgaan (dat vereisen de vormvoorschriften) maar het besef dat daar niemand in vertegenwoordigd is blijft. De Pali is daarin wel erg regide want ieder geval van 'ik' of 'mijn' kan op zijn merites gewoon worden beoordeeld.

[Laurens]

Misschien wel het belangrijkste is hoe je het onderricht gebruikt. Boeddha leert ergens dat de leer is als een vlot. Je moet het zien als iets wat je ergens brengt.

Het wordt ook zo gezegd:

"So this holy life, brahmin, does not have gain, honor, and renown for its benefit, or the attainment of virtue for its benefit, or the attainment of concentration for its benefit, or knowledge and vision for its benefit. But it is this unshakeable deliverance of mind (vaak wordt hier ook hart vertaald) that is the goal of this holy life, its heartwood, and its end. (MN28, MN30)

Ik geloof dat dit vrijwel nergens zo is want in heel veel spirituele kringen gaat het juist om het uiteindelijke doel van kennis en visie, volgens mij.
De ene heeft kennis en visies en de ander niet. De ene heeft de juiste kennis en visie en de andere niet. De ene is de leraar, de ander de leerling.

Vanuit geloof te bestaan, hetwelk doorgaans de status quo is, komt onmiddellijk de dualiteit mee om de hoek kijken. En dat bestaat bij de gratie van de tegenstellingen, zonder welke niets is waar te nemen. Dus de beide zijden van de polen leraar versus leerling, kennis versus onwetendheid zijn altijd prominent aanwezig. Zo hoort dat.

Het kan zijn dat je in de leerling rol schiet en dat promoveert automatisch de ander tot leraar. Dat je in die rol terecht komt daar hoef je niet zwaar aan te tillen, tenzij ego's haantje de voorste willen zijn begint op te spelen en de rol van leerling ongewenst is. Waarbij ego ingeeft dat er van superioriteit sprake is en het aanbeveling verdient degene arrogantie te verwijten. Ik leg hier dus nou even de rol van ego uit op een arrogante betweterige wijze om je dat te laten voelen.

Afgezien van de stelling dat het in spirituele kringen om kennis gaat. Waarop het kan lijken gezien de hoeveelheid aangeboden informatie. Maar het gaat allesbehalve om kennis. Kennis wordt, althans hier, gebruikt om je in positie te brengen waarop gedegen zelfonderzoek kan gaan plaatsvinden. Die kennis betreft dan het ego, oftewel het zich roeren van ego om je daarvan af te houden.

Kort samengevat het gaat helemaal niet om kennis anders dan het daarbij ervaren van weerstand, ten gevolge waarvan er van alles op egovlak eerst doorzien moet worden.

Zoals je ziet kan er hier ook veel geluld worden maar als je je aan de richtlijnen houdt is dat helemaal niet nodig. Richtlijn zijn onbevooroordeeld luisteren en een ander is de werking van ego doorkrijgen. En wel als de veroorzaker van veel ongerief en weerstand en niet in het minst door het influisteren toch vooral geen gedegen zelfonderzoek of aan waarheidvinding te doen.

Maar hier staat dat kennis en visies niet het uiteindelijke doel is. Het uiteindelijke doel, zou je kunnen zeggen, is dat het hart bevrijd wordt en jij als Boeddha aanwezig bent in de wereld. Een licht voor jezelf en anderen.

Ik zou zeggen full stop. Maar waarom ben je dan geen licht voor jezelf en anderen? Daar hebben we hier (heel betweterig) een antwoord op. Dat komt omdat je in essentie God of goddelijk bent met als kenmerk een licht voor jezelf en anderen. Ik zeg in essentie omdat het zijn van goddelijk overschaduwd wordt door je geloof iemand te zijn. Die iemand moet zich waar maken tussen andere iemanden en daar geldt het recht van de sterkste en dat betekend nou eenmaal strijd.

Altijd bekommert om het welzijn van anderen. Kennis en visie is een middel om het hart te bevrijden. Maar...Boeddha van de Pali suttas erkende ook dat kennis en visie ook makkelijk kan leiden tot ego-bedwelming, groeiende eigenwaan, je speciaal gaan voelen, juist wel uit zijn op honor, renown.

Nu kun je natuurlijk ook overdrijven en er een romantisch verhaal van maken dat eindigt in een horror scenario. Ik heb zo vaak het vermoeden dat Boeddha jou als volgeling, zoals zovelen, een glimp van de hemel heeft willen gunnen. Een vingerwijzing naar de maan zou je kunnen zeggen. En ik vrees dat de boeddhisten de wijzende vinger zijn gaan aanbidden en Boeddha zijn gaan vereren, zijn wetten nauwkeurig zijn gaan naleven en daarbij zijn vergeten dat het om de maan gaat.

Mensen die het gaat om kennis en visie, let er maar op, die zijn altijd maar aan het strijden met anderen over wat dan de juiste zelfkennis is of de juiste kennis en visies. Dus, wanneer kun je nou zeggen dat kennis en visie echt tot onthechting leidt, tot loslaten, tot niet in bezit nemen, tot bescheidenheid, harmonie, vrede? Kijk er maar eens naar.

Dat brengt ons terug naar het begin van het verhaal dat ego het in zich heeft haantje de voorste te willen spelen tussen al die andere haantjes. Kennis en visie leiden niet tot onthechting, niet tot loslaten en niet tot niet in bezit nemen. Bescheidenheid, harmonie en vrede zijn, anders dan deze te leren opvatten als een deugd en het andere onderdrukkend, in deze strijd nooit te vinden.

Bron

[Laurens]

Ik denk sowieso dat we teveel leunen op wat het bewustzijn ons voorschotelt als waar en werkelijk.

Dit krijg je dan als je geen onderscheid maakt tussen bewustzijn en Bewustzijn.
Oftewel bewustzijn differentieert met een kleine letter voor het kleinmenselijk bewustzijn en een hoofdletter voor het universeel Bewustzijn. Met dat onderscheid zijn we hier begonnen vanwege de vele misverstanden die ontstaan door onjuist begrippen. Inmiddels heeft artificial inteligence zich van deze kennis ook meester gemaakt en gecopycat.

Er is een onderscheid tussen bewustzijn met kleine 'b' en Bewustzijn met hoofdletter 'B'.


bewustzijn (met kleine 'b')

Verwijst doorgaans naar het alledaagse, persoonlijke bewustzijnsniveau van een individu.

Dit is het vermogen van de geest om gedachten, emoties, sensaties en de wereld om ons heen waar te nemen en te verwerken.

In de psychologie en geneeskunde betekent het: het besef van jezelf en je omgeving, zoals in de vraag "Was je buiten bewustzijn?".

Het is veranderlijk, afhankelijk van je aandacht, stemming, en staat van zijn. Je kunt bijvoorbeeld meer of minder bewust zijn van wat je denkt of voelt op een bepaald moment.

Bewustzijn (met hoofdletter 'B')

Wordt in spirituele en filosofische contexten gebruikt om te verwijzen naar een universeel, onveranderlijk, allesdoordringend principe of veld.

Dit Bewustzijn is niet persoonlijk of individueel, maar het fundament waaruit alle ervaringen voortkomen. Het is de "achtergrond" of "bron" van alle waarneming en bestaan.

Het wordt soms omschreven als de "stille getuige" of het "absolute bewustzijn" dat altijd aanwezig is, ongeacht de inhoud van je gedachten of gevoelens.

In deze visie is Bewustzijn constant en onveranderlijk; alleen de mate waarin je er contact mee hebt of het door je heen laat stromen, varieert. Dit wordt vergeleken met een kraan: het water (Bewustzijn) is er altijd, maar de kracht waarmee het stroomt (hoe bewust je bent) kan verschillen.

Samenvatting in Tabelvorm

bewustzijn (kleine 'b')
Persoonlijk, individueel
Veranderlijk, afhankelijk van aandacht
Waarnemen van gedachten, emoties, omgeving
Psychologisch/medisch begrip


Bewustzijn (hoofdletter 'B')
Universeel, allesdoordringend
Onveranderlijk, altijd aanwezig
Bron van alle waarneming en bestaan
Spiritueel/fundamenteel begrip


Praktisch voorbeeld

Je kunt je bewust zijn van een gedachte ("ik ben boos") — dat is bewustzijn met kleine 'b'.

Tegelijkertijd kun je, door meditatie of zelfonderzoek, gewaar worden van het feit dát je bewust bent — het contact met Bewustzijn met hoofdletter 'B', de stille getuige achter alle ervaringen.

Kortom: bewustzijn met kleine 'b' is het persoonlijke, dagelijkse gewaarzijn; Bewustzijn met hoofdletter 'B' is het universele, altijd aanwezige fundament van alle ervaring.

Er ontstaat verwarring als je geen onderscheid maakt tussen deze twee niveaus: het persoonlijke, veranderlijke bewustzijn (kleine 'b') en het universele, fundamentele Bewustzijn (hoofdletter 'B'). In spirituele discussies is dit onderscheid cruciaal, omdat het persoonlijke bewustzijn vaak wordt gezien als beperkt door ego en ervaring, terwijl Bewustzijn verwijst naar de diepere, onderliggende realiteit die niet door het ego wordt beperkt.

[Laurens]

De Pali teksten leren dat deze bewustzijnsmomenten, deze percepties, tijdens dit leven afhankelijk zijn en worden ondersteund door het lichaam.

Dat noemen we hier het bewustzijn.

.. krijgt de geest aandacht voor haar eigen vormloze basis, voor haar eigen leegte als het ware. Dat neemt het nu als ken-object. Ook dit heeft kennelijk verdiepingen: eerst kan de perceptie ontstaan van oneindige ruimte. Als daar aan voorbij wordt gegaan kan de perceptie ontstaan van een oneindig bewustzijn, als daaraan voorbij wordt gegaan de perceptie 'Er is Niets', en als daaraan voorbij wordt gedaan komt de grens van cognitie/perceptie in zicht.

Dat noemen we hier Bewustzijn.

Maar het is tijdrovend en onzinnig dat allemaal tot op de naad uit te zoeken. Het lijkt me evenmin zinnig de de door Boeddha afgelegde weg minutieus te volgen of alles langs de meetlat van de Boeddha leer te leggen om daarmee te kunnen bepalen op de juiste weg te zijn.

Tenzij je natuurlijk een copycat bent die meent alleen op de aangegeven wijze te kunnen verwezenlijken en bereid daaraan de gehele rest van z'n leven te weiden.

Er ontstaat verwarring als je geen onderscheid maakt tussen de twee niveaus: het persoonlijke, veranderlijke bewustzijn (kleine 'b') en het universele, fundamentele Bewustzijn (hoofdletter 'B'). In spirituele discussies is dit onderscheid cruciaal, omdat het persoonlijke bewustzijn vaak wordt gezien als beperkt door ego en ervaring, terwijl Bewustzijn verwijst naar de diepere, onderliggende realiteit die niet door het ego wordt beperkt.

Dit is de meest voorkomende aanleiding tot heftige discussies.
Niet alleen op het terrein van de betekenis van bewustzijn/Bewustzijn maar op alle vlakken waar het bekend alledaagse in aanraking komt met het ongekend spirituele. Zo iemand als Balsekar doet regelmatig uitspraken vanuit een (doorgaans hypothetisch) universeel niveau naar alledaagse omstandigheden hetgeen veel verwarring veroorzaakt.

[Laurens]

Mensen die blijven geloven in de ontdekking van een zelf, mensen die geloven dat onwetendheid betekent dat je niet weet wat je ware Ik is, je ware zelf, blijven verdeeldheid zaaien.

Met 'geloven' ben je al, per direct, op de verkeerde weg. Geloof dient te worden onderzocht op waarheid, dat wat ultiem waar is en dus niet subjectief waar. Dat wat dat niet is laten we achter ons.

Je zult ook nergens in de Pali suttas dit aantreffen bij de Boeddha. Onwetendheid is niet een gebrek aan kennis van je ware zelf maar het is de gewoonte waardoor je maar niet loskomt van Ik en mijn maken. De gewoonte van het hebben van zelf-kennis. Kijk maar, het zaait grenzeloze verdeeldheid.

Dat wat je denkt te zijn is zo'n geloof en dient te worden onderzocht op hierboven aangegeven wijze. Daarmee is het 'ik' gemoeid dat zich in alle voorgaande jaren vanaf je vijfde zich heeft gevorm en vervolmaakt. Het is geen sinecure daarvan los te komen. Al het geaarzel en getreuzel, gezoek en gemier is het gevolg van het feit dat 'ik' niet aan aan zo'n geloof onderzoek wil. Uiteraard is er ook 'ik' vertegenwoordigd dat zich juist wil bekwamen in het weerbaarder worden van zichzelf. Werelden die op een forum als dit samen komen. De grenzeloze verdeeldheid die je ziet.

Voor zelfkenners bestaat de wereld uit mensen die het zelf kennen en mensen die dat niet kennen. Voor zelfkenners bestaat de wereld uit mensen die een fout en juist antwoord hebben op de vraag wie/wat ben Ik...Zij hebben het juiste antwoord.
Zoiets speelt helemaal niet in de sutta's vind ik. Wat de Boeddha juist zag is hoe dit tot conflict en ellende leidt. Dit gaat nooit leiden tot heelheid, tot a state of Grace, Nibbana.

Hoe kun je nou gaan generaliseren, anders dan met reden je tegen iets wat je gehoord hebt af te kunnen zetten. Je hebt zelfkenners die een beter zicht willen krijgen op het eigen functioneren en je hebt zelfkenners die aan het kleine zelf voorbij willen gaan en op zoek zijn naar het (grote) Zelf. Te weten datgene dat niet gekend wordt als het eigen entiteitje. Ook waar deze werelden samen komen ontstaat er discrepantie in zienswijzen en uiteraard verdeeldheid.

Het mooiste is je kunt daaraan volledig voorbij gaan door in je eigen besloten ruimte aan de slag te gaan met gedegen zelfonderzoek. Geen invloeden van buitenaf.